Pandemi Sonrası İklimlendirme ve Havalandırma Sistemleri

Bugünlerde hem tüm dünyada,  hem de ülkemizde  en çok konuşulan  konu,  COVİD 19 sonrası;
 

1. 1- Ofislerimize , işyerlerimize, restoranlara , kapalı mekanlara nasıl döneceğiz ?
    
2. 2- Hem kendi çalıştığımız alanlar , hem de gitmek zorunda olduğumuz yerler ne kadar steril bir havaya sahip ?
    
3. 3- Kendimizi olası virüs ve diğer zararlı etkenlerden nasıl korumalıyız ?
    
4. 4- Mevcut iklimlendirme ve havalandırma sistemimiz gerçekten güvenilir mi ?
    
5. 5- Yeni bir sistem mi almalıyız , yoksa eski sistemde bazı değişiklikler yaparak  hijyenik  temiz bir ortam oluşturabilir miyiz ?
   ​
6. 6- Evdeki , ofisimizdeki split klimayı çalıştırabilir miyiz ?
    

Tüm bu sorulara kısaca cevap vermeye çalışayım.
 

İlk olarak  , Covid 19  gibi daha aşısı bile bulunmayan bir virüsü kesin yok ederiz diye bir iddia ile ortaya çıkanlara temkinli yaklaşmanızı öneririm. Daha önce çıkan aynı familyadan Corona virüsleri ile benzerlikleri olsa da , yayılma hızı , öldürücü etkisi , canlı kalma süreleri önceki tüm virüslerden farklı olduğunu gösteriyor. Pandemi sonrası HVAC sistemlerinin nasıl olması gerektiği ile ilgili en önemli yayınlardan birini REHVA ( Avrupa Isıtma, Havalandırma  ve Soğutma Derneği )  17 Mart 2020 tarihinde yayınladı. 3 Nisan ‘da güncellenen yazı , TTMD ( Türk Tesisat Mühendisleri Derneği ) tarafından güncelleştirilmiş ve tercümesi yayınlanmıştır.
 

Ülkemizde ‘de AVM açılışları ile gündeme gelen soğutma ve havalandırma konusunda birçok kişi ve kuruluş , görüşlerini bildirdi.  Bunun sonucunda  100% taze hava ile çalışan iklimlendirme sistemlerinin , en uygun olanlardan biri olduğu söylendi.  Bunun anlamı , iç ortamdaki kirli ve kontamine olmuş havanın tamamen dış ortam atılması , içeriye aynı miktarda veya daha fazla dışarıdan taze hava alınarak verilmesidir. Bu uygulamayı yaparken de emiş ve üfleme menfezlerinin yeri , filtreleme tercihleri , emiş ve atış ağızlarının arasındaki mesafelere kadar birçok teknik detay ve dikkat edilmesi gereken hususlar vardır.
 

Yeni kurulacak sistemlerde bunu yapmak belki mümkündür. Ama hiçbir AVM ‘de neredeyse 100% taze hava ile çalışan bir havalandırma / iklimlendirme sistemi mevcut değildir. Bunun sebebi , sistem tasarlanırken şartlandırılan iç ortamın enerjisinden faydalanmak için , bu iç ortam havasının önemli bir kısmını tekrar içeriye verilmesidir. Böylece hem çok büyük kapasiteli cihazlardan hem de enerjiden tasarruf edilir. Dışardan alınan taze hava miktarı çoğu zaman %20-30 oranını geçmez. 
 

Aynı problem yüksek plazalarda yer alan, camı açılmayan , doğal havalandırma yapma imkanı olmayan binalarda da mevcuttur. Tıpkı AVM ‘lerde olduğu gibi , sistemin tamamen değiştirilmesi mümkün olmayan bu tip binalarda neler yapmalıyız ?
 

• - Klima santrallerinde mümkün olan maksimum taze hava oranında cihazların çalışması sağlanmalıdır.
   
• - Klima santrallerinde ve dönüş havası ile çalışan kanallı cihazların dönüş havasında , gerekli hesaplamalar yapılarak virüs üstünde etkinliği Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kabul edilen UV-C lamba uygulaması yapılabilir. Burada en önemli husus ışığın dozu ve geçen havaya etki süresi. Bu konuda çokça yanlış uygulama ve bilgi kirliliği var. İşin ehli firmalarla çalışmanız hem sağlığınız hemde bütçeniz açısından çok önemlidir. 
• - Eğer cihazınızın basınç limiti imkan veriyorsa hepa filtre kullanımı da faydalı olacaktır. ( Direk üfleme noktalarında )
   
• - Elektrosatik filtreli ,  UV-C lambalı yada Hepa filtreli kombin hava temizleme cihazlarının faydalı olacağı düşünülmektedir.
   
• - İçerdeki split, Fan-coil yada VRF iç ünitenizi çalıştırmak zorunda iseniz yüksek fan hızında durmadan çalıştırmanız daha faydalı olacaktır.
   
• - Drenajında sifon bulunan iç ünitelerin sifonlarında sürekli su bulunması sağlanmalı , kuru çalışmamalıdır.
   
• - Ortamdaki nemin %40 ile %60 arasında  olması faydalı olacaktır. Araştırmalar , virüsün düşük nemli ortamlarda daha uzun süre yaşadığını ortaya koymuştur.
   
• - Öncelikle işin uzmanı olan ve koruyucu kıyafet , maske , eldiven kullanan yetkili servisler tarafından cihazların filtre temizliklerinin yapılması sağlanmalıdır.
   
• - Filtrelerin değişmesi gerekenler acilen değişmelidir. İmkan varsa bir üst sınıf filtre ile değiştirilmelidir. Bu bakım ve değişimler daha sık ve düzenli hale getirilmelidir.
   
• - Mümkün olan maksimum taze hava oranında cihazların çalışması sağlanmalıdır.
   
• - Ortam kapı ve pencereler açılarak sık sık havalandırılmalıdır.

Gümüş’ün bakterileri öldürme özelliği bilinir. Samsung  , SARS virüsü sonrası nano gümüş kaplı klimalar üretmişti. Aynı yıllarda virüs öldürme konusunda etkili olduğu kanıtlanan ve NASA tarafından da kullanılan , negatif iyon jeneratörlerini de bazı klima iç ünitelerinde kullanmıştır. Hem araç içi, hemde portatif negatif iyon jeneratörleri faydalı olacaktır.
 

Görüldüğü üzere bu virüsle savaşmak için alternatif birçok yöntem var gündemde. Ama tam olarak COVİD-19 ile ilgili araştırma ve tespitler bitmeden , hangisi daha etkindir , söylemek kolay değil. Ancak Corona ile aynı familyadan virüslere karşı etkili olmuş ve yok etmiş seçenekler her zaman daha iyidir.
 

Mevcut bir klima ve havalandırma  sistemi revizyonu yaptırırken , cihaz alırken iyice araştırmadan ve güvenilir olmayan yerlerden bir şeysatın almayın. Nihayetinde cihazın işe yarayıp yaramadığını tespit etmek için , her uygulanılan yerde sağlam analizler ve testler yapma şansınız yok. Mühendislik tecrübesine sahip , konu hakkında bilgisi olan firmaları ve markaları tercih etmenizde fayda var.
 

Unutmayalım.  Alacağımız tüm bu önlemler olası bulaş riskini minimuma indirecektir. Hiçbir zaman sıfırlamayacaktır. Tüm bu önlemleri aldığınız bir  ortama Covid-19  taşıyıcısı biri gelip hapşırırsa sizi koruyacak tek şey maskedir, sosyal mesafedir.

Sağlıklı ve mutlu günler dilerim.

Özkan Sarıözkan

SAMPRO KLİMA ve HAVALANDIRMA